روستای خرانق؛ روستایی تاریخی در یزد

 


جاذبه‌هاي گردشگري_ «خورانق» و آسمانش تنها در شب شهاب باران ميزبان گردشگران نيستند. سكوت كوير، طبيعت سرسبز ، قدمت تاريخي، و آسمان پر ستاره شبهای «خورانق» است كه عاشقان طبيعت را به سوي خود مي كشد.
«خورانق» در حاشيه جاده آرام يزد_طبس و 85 کيلومتر دورتر از يزد قرار دارد و با وجود آنکه در وسط دشت کوير واقع شده سر سبز است. رودخانه فصلی «خورانق» در شرق، کوه قلعه در شمال غرب، و کوير در جنوب شکوه و زيبايي را به اين روستاي متروک آورده است.
با پنج دقيقه پياده روي از جاده به سمت روستا قلعه اي بزرگ و باستاني نظر را جلب مي كند. در مقابل قلعه، كاروانسرايي قرار دارد که به تازگي بازسازی شده است. اين كاروانسرا، در وسط كوير، هنوز استراحتگاهي براي اسب سواران و اسب هايشان است.
قلعه «خورانق» متعلق به چهار هزار سال پيش است و 80 خانه دو تا سه طبقه دارد. از طبقه همكف آن به عنوان اصطبل استفاده مي شده است. شش برج، كه چهار تاي آن رو به غرب است، براي حفاظت ساكنان قلعه وجود داشته است. دور تا دور قلعه نيز كانال آب براي حفاظت حفر شده است. گذرگاه هاي پيچيده اي خانه ها را به هم متصل مي كند.
تمامي گذرگاه ها اسم بخصوصي دارند. اكنون قلعه 5 دروازه دارد كه آخرين آنها 70 سال پيش ساخته شده است. قلعه داراي يك مسجد با مناره اي متحرك، يك حمام عمومي، و آسياب هاي آبي است.
تا سال 1956 خانوارهاي زيادي در قلعه زندگي مي كردند كه به تدريج خانه هايشان را ترك کرده و به بخش جديد روستا نقل مكان كردند. تقريباَ نيمي از صاحبان با رضايت، خانه هاي خود را در قلعه به مركز مطالعات و همكاريهاي علمي و بين المللي وزارت علوم اهدا كرده اند.
كاروانسراي روستاي «خورانق» به نام كاروانسراي شاهزاده حدود 150 سال پيش به دستور پسر فتحعلي شاه قاجار، و همچنين دوباره در سال 1381 توسط بخشدار منطقه بازسازي شده است. همانند تمامي كاروانسرا ها ساختمان آن فضاي زيادي دارد و توسط حياطي با 13 اتاق و راهرو هايي بزرگ احاطه است. ورودي بارگاه يك دروازه بزرگ است كه از طريق آن شتر ها و اسب ها به همراه بارهايشان مي توانند عبور كنند. بخشدار منطقه كاروانسرا را به مدت 15 سال به طور رايگان در اختيار مركز مطالعات قرار داده است. مركز مطالعات و همكاريهاي علمي و بين المللي در حال آماده سازي كاروانسرا براي برگزاری كارگاههاي آموزشي است.
روستا با آب و هواي خشك واقع شده است و از مناطق خشك و سرد است که متوسط دماي هواي سالانه آن پايين تر از 18 درجه سانتي گراد است. بيشترين دما 42 درجه بالاي صفر و كمترين دما 12 درجه زير صفر در طول زمستان است. ميزان باران در روستا 50 ميليمتر و در بلنديهاي اطراف 200 ميليمتر است. در اين ناحيه دو نوع باد وجود دارد : باد مفيد، كه در طول تابستان از شمال شرقي مي وزد؛ و باد مضر، كه در پاييز از جنوب غربي وزيده و همراه خود خاك و شن مي آورد. يك رودخانه عميق فصلي به طول 22.5 كيلومتر از كوهها سرچشمه گرفته، و پس از عبور از روستاي خورانق به دره انجير در كوير مي ريزد. دره يك منطقه حفاظت شده براي حفاظت از يوزپلنگ كمياب ايراني است.
جمعيت روستا از سال 1355 رو به کاهش است . در سال 1375 جمعيت 365 نفر (210 مرد و 155 زن) بود كه 104 نفر از آنها بي سواد بودند. 4 سال بعد (آمارگيري 1379) جمعيت 284 نفر در 64 خانوار بود. مشاغل اصلي در روستا زراعت، باغباني و دامداري، و همچنين قاليبافي توسط زنان است.